فهرست مطالب
آشنایی با چای کوهی
چای کوهی که با نام های چای چوپان و چای پشمی نیز معروف است، گیاهی پایا از سرده سنبله ای می‌باشد. گیاه این چای در ارتفاعات 1900 تا 2300 متری از سطح دریا، به صورت پراکنده و در مواردی به صورت لکه های متراکم در سطوح کم رویش دارد. فراوانی این گونه در مناطق کم شیب و به ویژه در یال های مناطق کوهستانی بیشتر است.
برای تهیه چای ساچمه ای زرین می‌توانید به بخش فروش چای ساچمه ای زرین هتمت مراجعه فرمایید.
مشخصات گیاه چای کوهی
این گیاه بوته ای از لحاظ ظاهری دارای سنبله هایی از گل به رنگ صورتی مایل به بنفش و زرد می باشد که در میان انبوهی از کرک پشمی قرار گرفته است. از ساقه، برگ و گل آن برای تهیه دمنوش و جوشانده استفاده می شود.
از مشخصات آن می‌توان به این مورد اشاره کرد که اولا ساقه های متعدد و منشعب آن دارای دو خط نسبتاً برجسته در تمام طول خود است، ثانیاً در برگ های متقابل و بیضوی و دراز آن نقاط کوچک و شفافی, به تعداد فراوان دیده می شود که در واقع کیسه های ترشحی مملو از اسانس اند.
در گلبرگ های آن نقاط ریز یا خطوط تیره ای مشاهده می گردد که همان غدد ترشحی گیاه هستند. زمان گل دادن آن در اواخر اردیبهشت تا اواخر مهر ماه است و مجموعه گلهای آن پس از ظاهر شدن مانند دیهیم می‌رویند که منظره زیبایی را در طبیعت به وجود می‌آورد.
محل مناسب رویش و شرایط پروررش
این گیاه در مزارع متروک حاشیه راه های روستایی, نواحی کم درخت جنگل ها, بیشه ها, روی تپه ها, مزارع شخم خورده خشک، آفتابگیر و چمنزارها می روید.
چای کوهی گیاهی است آفتاب دوست و تا حدودی رطوبت پسند است که در خاک هایی با بافت سبک تا متوسط با pH خنثی بخوبی رشد می نماید. این گیاه در خاک هایی با تابش مناسب نور خورشید، غنی از مواد غذایی، رطوبت مناسب و زهکش خوب را با pH: 6-7 را می پسندد و نسبت به خاک های اسیدی و قلیایی نیز تا حدودی مقاوم می باشد. عنصر کادمیم را از خاک جذب می‌کند. برخی از نکات قابل ذکر برای پرورش چای کوهی شامل:
نور مورد نیاز برای رشد
چای کوهی گیاهی است بیشتر رشد آن در اوایل فصل تابستان صورت می‌گیرد. طبق تحقیقات این گیاه به نور علاقه زیادی دارد و با تهیه نور مناسب می‌تواند رشد خوب و درستی در مدت زمان کمی تجربه کند.
دما مناسب
گل راعی (نام دیگر چای کوهی) در محدوده وسیعی از اقالیم رشد می کند اما برای جوانه زنی و بقای گیاهچه در ارتفاع بیش از ۱۵۰۰ متر به علت سرما رشد محدودی خواهد داشت. این گیاه در صفر درجه سانتی گراد شروع به رشد می کند , در مناطق معتدل رشد مطلوبی دارد و گرمای بیش از حد رشد آن را مختل می کند.
رطوبت لازم برای رشد
بارندگی زیاد باعث کاهش هوای خاک و شستشوی عناصر غذایی می گردد که برای گل راعی مناسب نمی باشد. تحقیقات بهترین رشد گل راعی را ارتفاع ۶۰۰ متر و بارندگی بیش از ۷۶۰ میلی متر عنوان نموده است.
خاک مناسب
گل راعی به EC و PH خاک و آب حساس است در حالی که در محدوده های وسیعی از خاکها رشد می کند ولی بهترین رشد را در خاک های سبک و عمیق دارد. رشد مطلوب این گیاه در خاک هایی با حاصل خیزی زیاد تا کم با زهکش خوب است و بهترین PH حدود ۶٫۶ , بهترین EC خاک و آب حدود ۲۰۰۰ میکروموس می باشد.
از کاشت تا برداشت
تکثیر این گیاه عمدتا توسط بذر و گاها توسط ساقه های رونده صورت می گیرد. بذور ریز این گیاه را بایستی در عمق کم کشت نمود و معمولا از کشت غیرمستقیم استفاده می شود. برداشت این گیاه در زمانی است که 50 درصد گل ها باز شده اند و این عمل شامل قطع پیکره ی رویشی این گیاه از نزدیکی سطح زمین می باشد. برداشت در یک روز آفتابی صورت گرفته و محصول را به سرعت در محلی تاریک خشک می‌نمایند.
کاشت و تکثیر
تکثیر گل راعی از طریق بذر در بهار و تقسیم اندام زیر زمینی (ریشه راست) در پاییز انجام می شود . بذر ها به دلیل ریز بودن نسبت به کشت عمیق حساس اند. برای نشاء کاری بذر بر روی بستر نرم پاشیده شده روی آن را با ماسه و کود پوشانده یا پرلیت و یا سبوس برنج ریخته می شود و و تا سبز شدن بذر ، بستر بذر مرطوب نگه داشته می شود .گیاهچه حاصل بسیار شکننده و کوچک است. نشاء در مرحله 4 تا 6 برگی به زمین اصلی منتقل می شود .
زمان و روش برداشت
جمع آوری سرشاخه های گلدار آن از خرداد تا تیرماه می باشد. پس از برداشت محصول سر شاخه های گلدار متناسب با مشخصات محل رویش که از اواسط خرداد تا تیرماه است آنها را باید به دقت در لایه های نازک در سایه و محلی مناسب یا در خشک کن در حرارت 40 تا50 درجه سانتی گراد خشک کرد. به نحوی که گلها و سرشاخه ها از هم جدا نشوند.
بیشترین مواد موثر گیاه چای کوهی در سر شاخه های گلدار این گیاه است ، بنابراین هنگامی که 80 درصد گیاهان مزرعه گل دادند، می‌توان سرشاخه های گلدار را درو کرده و در سایه خشک کرد .
خواص چای کوهی
از چای کوهی می‌توان به عنوان مسکّن برای ناراحتی‌های گوارشی استفاده کرد. این گیاه از نظر طب قدیم ایران طبعی گرم و خشک دارد. چای کوهی بازکننده عادت ماهانه در زنان و متلاشی‌کننده سنگ مجاری ادراری و صفراوی است. افراد دارای مزاج گرم از این گیاه کمتر بنوشند و با داروهای دیگر مصرف نمایند زیرا خوردن زیاد چای کوهی ادرار را خون آلود می‌کند. خوردن این گیاه می‌تواند اخلاط بلغمی غلیظ بدن را که در شش‌ها یا امعاء یا رحم متمرکز شده‌اند دفع سازد. همچنین خوردن معجون چای کوهی و عسل قوای جنسی را بهبود می‌دهد.
لازم است که بدانید مصرف چای کوهی برای زنان باردار مضر بوده و ممکن است موجب سقط جنین شود.
جمع بندی
چای کوهی در مناطق کوهی رشد می‌کند و دارای خواص فوق العاده ای می‌باشد. این گیاه در کنار خاصیت آرامش بخشی، آنتی باکتریال است و در دفع سنگ کلیه، دردهای مفصلی، رماتیسمی، سردرد، سرگیجه و دردهای عصبی و ناراحتی‌های معده و روده با منشأ روانی مفید است. در کنار این خواص از چای کوهی در دوران سرماخوردگی نیز می‌توانید استفاده کنید. همچنین این گیاه در درمان بی خوابی، نقرس، حساسیت، گرفتگی روده و تقویت دستگاه دفاعی بدن بسیار مؤثر است. بهترین شیوه مصرف این گیاه دم کرده آن و بهترین زمان استفاده از این گیاه تا شش ماه پس از چیدن آن است و بعد از این مدت بهتر است از اسانس آن استفاده شود.